We współczesnej edukacji skuteczność tradycyjnych metod nauczania jest coraz częściej podważana. Na popularności zyskują natomiast narzędzia, które angażują i motywują uczących się, m.in. grywalizacja. Ciekawym pomysłem jest wzbogacenie tej metody o mikropoświadczenia i odznaki cyfrowe.

Czytaj dalej, a dowiesz się:

• Grywalizacja – czym jest i jak ją wykorzystać w edukacji?
• Mikropoświadczenia jako element kluczowy w grywalizacji – jakie są zalety ich zastosowania?
• Ścieżki rozwoju w aplikacji Odznaka+ – jak to rozwiązanie sprawdza się w przypadku grywalizacji?

Zmiany w świecie edukacji – nowe metody na nowe czasy

Tradycyjne metody nauczania (szczególnie podające) nie zawsze sprawdzają się we współczesnej edukacji. Wykład czy pogadanka, charakteryzują się m.in. tym, że:

• zakładają dominującą rolę nauczyciela/wykładowcy/prowadzącego, osoby uczące się nie mają wpływu na przebieg procesu, są mało aktywne w trakcie zajęć (słuchają i notują),
• kładzie się w nich nacisk na przekazywanie wielu informacji oraz faktów,
• nie zakładają aktywności osób uczących się w trakcie zajęć, które w związku z tym mogą tracić koncentrację,
• nie rozwijają kreatywności czy krytycznego myślenia, a więc jednych z najważniejszych tzw. kompetencji przyszłości, których posiadanie ma być efektem/wynikiem edukacji (formalnej, nieformalnej i pozaformalnej) zgodnie z zaleceniami m.in. UE dotyczącymi uczenia się przez całe życie. 

Tymczasem motywacja i zaangażowanie osób uczących się mają decydujący wpływ na ich efektywność. W związku z tym sposoby nauczania, które angażują, aktywizują, a często nawet przypominają zabawę, są coraz bardziej popularne i o wiele bardziej skuteczne niż te tradycyjne. Przykładem takiej metody jest grywalizacja. 

Grywalizacja w edukacji – na czym to polega?

Grywalizacja to stosowanie elementów gier oraz technik ich projektowania w sytuacjach niezwiązanych z graniem. Ma to na celu zwiększenie zaangażowania oraz motywacji uczestników.

Zastosowanie grywalizacji w edukacji polega na wprowadzeniu do nauczania elementów znanych z gier, np. punktacja czy kolejno osiągane poziomy wiedzy. Dzięki temu osoby uczące się po pierwsze, aktywnie uczestniczą w procesie, a po drugie, są motywowane (dzięki elementowi zdrowej rywalizacji, a także poprzez otrzymywanie informacji o postępach np. w postaci zdobywania kolejnych punktów). 

Edukacja może być dzięki temu nie tylko bardziej interaktywna, lecz także znacznie bardziej satysfakcjonująca dla osób uczących się, które stają się aktywnymi uczestnikami w procesie zdobywania wiedzy. Włączenie mikropoświadczeń czy odznak cyfrowych do tworzenia grywalizacji przez uczących to sposób na jeszcze większą skuteczność tej metody – mówi dr Ziemowit Socha, ekspert ds. mikropoświadczeń w IBE-PIB. 

Mikropoświadczenia kluczowym elementem grywalizacji w edukacji

Z punktu widzenia osób uczących się bardzo istotne jest otrzymywanie szybkiej informacji na temat osiąganych postępów. Działa to motywująco – widząc wymierne efekty pracy, wiemy, że było warto. Jeszcze większą motywacją do nauki jest nagroda za włożony w nią wysiłek.

W świecie gier stosowane są różnego rodzaju formy doceniania za przejście kolejnych etapów: punkty, możliwość zakupienia potrzebnych do dalszych działań narzędzi, co przekłada się na wyższy status gracza, odznaki czy medale itd. 

W grywalizacji stosowanej w edukacji takie “nagrody” również działają niezwykle skutecznie na zwiększenie motywacji. Nie chodzi tu jednak o tradycyjne stopnie – ten system oceniania wciąż funkcjonuje, choć jest co do niego coraz więcej wątpliwości. Rozwiązaniem na miarę nowoczesnej edukacji są natomiast mikropoświadczenia. 

Mikropoświadczenia zastosowane w grywalizacji mogą przede wszystkim wspierać wszelkie procesy edukacyjne oparte o etapowe potwierdzania konkretnych umiejętności. To sfragmentaryzowane podejście według mnie dobrze komponuje się z zasadami grywalizacji, dlatego warto się przyjrzeć wzajemnym relacjom grywalizacji i mikropoświadczeń – komentuje dr Ziemowit Socha. 

Wśród korzyści, które wiążą się z zastosowaniem mikropoświadczeń jako elementu nagradzającego, a więc angażującego i motywującego osoby uczone metodą grywalizacji, można wymienić następujące:

• stanowią natychmiastową i pełną informację zwrotną na temat postępów i osiągnięć (precyzyjnie określają, co dana osoba zrobiła, by przejść na kolejny etap i zdobyć za to mikropoświadczenie),
• wprowadzają element zdrowej rywalizacji pomiędzy uczącymi się,
• pomagają uczyć współpracy (mikropoświadczenia mogą być przyznawane za prace i projekty zespołowe, stanowią wtedy wspólne osiągnięcie),
• motywują (jako forma nagrody stanowią docenienie wysiłków, gromadzenie mikropoświadczeń daje satysfakcję, można się nimi pochwalić np. w mediach społecznościowych). 

Grywalizacja to tylko jedna z metod nauczania, w której mikropoświadczenia mogą być stosowane. Wiele instytucji edukacyjnych na całym świecie wdrożyło je już jako motywację np. do aktywności w różnego rodzaju zajęciach pozalekcyjnych. Platformy takie jak Coursera czy edX oferują kursy, które przyznają certyfikaty za ukończenie poszczególnych modułów, co działa na zasadzie mikropoświadczeń. Również niektóre szkoły wprowadzają systemy odznak cyfrowych, które uczniowie mogą zdobywać za aktywności pozalekcyjne, projekty grupowe czy osiągnięcia akademickie. 

W miarę jak systemy edukacyjne ewoluują, mikropoświadczenia mogą stać się nie tyle dodatkiem, lecz elementem fundamentalnym skutecznej edukacji, pomagając uczniom w rozwijaniu umiejętności i wiedzy w sposób angażujący i efektywny – podkreśla dr Ziemowit Socha. 

Odznaka+. Każda ścieżka rozwoju jest grywalizacją

Połączeń między systemem mikropoświadczeń a grywalizacją jest więcej. Zdaniem eksperta IBE-PIB wprowadzona niedawno do aplikacji Odznaka+ funkcja tworzenia ścieżek rozwoju opiera się poniekąd na tej samej zasadzie.

Funkcja tworzenia ścieżek rozwoju umożliwia wydawcom określić kolejność zdobywania poszczególnych mikropoświadczeń. Dzięki temu wydawcy mogą projektować rozwiązania służące etapowemu gromadzeniu różnych osiągnięć (mogą to być np. tematyczne zestawy umiejętności, wymagania stanowiskowe, gradacja złożoności osiągnięć, projektowanie programu edukacyjnego). Ścieżki rozwoju pomagają również osobom zdobywającym poświadczenia cyfrowe w planowaniu uczenia się i kariery. 

Wydawanie pojedynczych mikropoświadczeń nie realizuje pełni obietnicy, jaką dają mikropoświadczenia. Natomiast łączenie ich w większe całości, czyli ścieżki rozwoju, gwarantuje większe możliwości działania zarówno naszej aplikacji, jak i całego systemu mikropoświadczeń. Można powiedzieć, że każda grywalizacja jest ścieżką rozwoju. To porównanie pomaga zrozumieć, jak w najbardziej efektywny sposób korzystać z mikropoświadczeń  – uważa ekspert ds. mikropoświadczeń w IBE-PIB. 

Źródła:

1. W. Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej.
2. P. Ziółkowski, Teoretyczne podstawy kształcenia, https://kpbc.umk.pl/Content/193526/PDF/pz-ksztalcenie-calosc.pdf
3. Warto zapoznać się z wystąpieniem dra Wojciecha Glaca na TEDxGdynia, który pokazuje na własnym doświadczeniu dydaktycznym liczne przykłady, jak grywalizacja podnosiła motywację jego studentów: