Wśród kompetencji przyszłości wymienia się najczęściej konieczność posiadania umiejętności cyfrowych. Swobodne poruszanie się w świecie nowych technologii jest i bez wątpienia będzie miało coraz większe znaczenie w kolejnych latach. Jednak badacze za równie istotne – a może nawet ważniejsze – uznają kompetencje, takie jak: m.in. krytyczne myślenie, umiejętność rozwiązywania problemów, łatwość współpracy, zdolności adaptacyjne, łatwość komunikacji oraz chęć uczenia się przez całe życie. 

Czytaj dalej, a dowiesz się:

• Kompetencje przyszłości – czym są i jakie są ich rodzaje?
• Kompetencje przyszłości – jak je rozwijać?
• Kompetencje miękkie – dlaczego są takie ważne?
• W jaki sposób można potwierdzać kompetencje miękkie? Jak wykorzystać do tego mikropoświadczenia?

Nowe zawody, nowe kompetencje

Według Światowego Forum Ekonomicznego (WEF) 65 proc. dzieci, które obecnie znajdują się na etapie edukacji wczesnoszkolnej, w przyszłości będzie pracować w nieistniejących jeszcze zawodach. Zarówno WEF, jak i m.in. McKinsey&Company (np. w raporcie “A new future of work: The race to deploy AI and raise skills in Europe and beyond”) przewidują, że w kolejnych 20-30 latach na rynku pracy będziemy mieli do czynienia z:

• postępującą automatyzacją dużej części zadań dotychczas wykonywanych przez ludzi,
• znikaniem wielu zawodów i pojawianiem się nowych,
• koniecznością posiadania nowych kompetencji przez pracowników,
• zmianą w podejściu do uczenia się (zarówno tego, jak i czego się uczymy oraz tego, w jaki sposób to potwierdzamy). 

Kompetencje przyszłości, czyli jakie?

Wiele zawodów, które określa się mianem przyszłościowych, wiąże się z rozwojem nowych technologii. Specjaliści ds. sztucznej inteligencji, w tym analitycy danych czy specjaliści ds. uczenia maszynowego, a także programiści czy eksperci ds. cyberbezpieczeństwa nie powinni mieć trudności ze znalezieniem pracy zarówno teraz, jak i w kolejnych latach. 

Choć i ta branża ma swoją specyfikę, która nastręcza pewnych trudności. Wiedza oraz umiejętności w tak dynamicznie rozwijającej się dziedzinie dość szybko ulegają dezaktualizacji. Oznacza to, że specjaliści od nowych technologii muszą i będą musieli nieustannie poszerzać swoje kompetencje i uczyć się przez całe swoje (zawodowe) życie. 

To prowadzi nas bezpośrednio do drugiej – i w opinii wielu ekspertów – kluczowej grupy kompetencji przyszłości, wśród których znajduje się umiejętność czy chęć nieustannego uczenia się. Chodzi o kompetencje miękkie. 

Kompetencje miękkie – czym są?

W 2017 r. UNESCO zaproponowało definicję kompetencji, która zmieniła sposób rozumienia tego, czego tak naprawdę się uczymy. W tym ujęciu kompetencje to zbiór umiejętności, wiedzy, zachowań, nawyków, talentów, cech charakteru, know-how oraz zdolności krytycznej analizy. Idąc tym tokiem myślenia, rozwiązując zadania na matematyce w szkole, nabywamy tak naprawdę zdolności logicznego myślenia oraz analizy, umiejętności rozwiązywania problemów itd., a więc umiejętności niezbędnych zarówno w przyszłej pracy, jak i w życiu.

Takie rozumienie kompetencji kieruje w stronę myślenia o uczeniu się, nie jako o gromadzeniu wielu informacji, które być może kiedyś zostaną wykorzystane lub nie, lecz jako o kształtowaniu pewnej postawy. Jej kluczowym elementem są kompetencje miękkie. Zdaniem ekspertów w wielu zawodach przyszłości, oprócz kompetencji twardych niezbędnych do wykonywania pewnych określonych i specyficznych zadań, kluczowe będą – a w wielu przypadkach już są, m.in.:

• krytyczne myślenie,
• umiejętność rozwiązywania problemów,
• zdolność do jasnego komunikowania się,
• umiejętność współpracy,
• zdolność do szybkiej adaptacji do zmieniających się warunków,
• rozwinięta inteligencja emocjonalna,
• kreatywność,
• otwartość na innowacje,
• umiejętność szybkiego i systematycznego uczenia się,
• zdolność i chęć do uczenia się przez całe życie.

Szczególne znaczenie na rynku pracy zyskują dziś kompetencje miękkie, społeczne. Badania pokazują, że jednym z kluczowych czynników wpływających na ukończenie danego bloku edukacyjnego z pozytywną oceną jest systematyczność. Jest to kompetencja społeczna, która świadczy o zdolności do regularnej pracy. Cecha ta ma bezpośrednie przełożenie na efektywność zawodową – komentuje dr hab. Bogdan Księżopolski, Co-founder w firmie CyberSkiller.

Mikropoświadczenia mogą potwierdzać kompetencje miękkie?

Kompetencje miękkie, nabywane nie tylko w toku edukacji, lecz przez całe życie w różnych sytuacjach, nastręczają pewnych trudności, jeśli chodzi o ich ocenę oraz weryfikację. To, że są niezbędne w wielu zawodach, nawet tych, których istnienie dopiero sobie wyobrażamy lub których rozwój zakładamy (np. etyk sztucznej inteligencji, terapeuta robotów), już wiemy. Aby jednak kandydaci do pracy mogli się ich posiadaniem chwalić, a pracodawcy byli w stanie to zweryfikować, konieczne jest wprowadzenie metod potwierdzania tego rodzaju kompetencji.

Jest ogromna potrzeba walidowania kompetencji miękkich, choć jest to niezwykle trudne. Takie umiejętności najłatwiej rozpoznać, obserwując osoby w trakcie pracy. Jak można inaczej sprawdzić, czy ktoś dobrze pracuje w grupie, inaczej niż sprawdzając to w praktyce? Oczywiście z punktu widzenia pracodawcy to wydłuża proces rekrutacji i zwiększa jego koszty. Rozwiązaniem są mikropoświadczenia, które mogą wystawiać solidne firmy szkoleniowe, znające się na rzeczy i o dużej renomie, dzięki czemu wszyscy mieliby pewność, że przedstawiona kompetencja rzeczywiście została zweryfikowana – mówi Bożena Ziemniewicz z Sektorowej Rady ds. Kompetencji, Sektora Usług Rozwojowych.

Mikropoświadczenia cyfrowe wydawane w sprawdzonych, opierających się na jasno określonych standardach systemach, stanowią metodę potwierdzania umiejętności, które niekoniecznie są możliwe do zweryfikowania w inny sposób (np. właśnie kompetencji miękkich). Dotyczy to zarówno umiejętności zdobywanych w sposób formalny, jak i pozaformalny i nieformalny. To rozwiązanie nowoczesne, cyfrowe i wygodne, a więc odpowiadające na potrzeby związane z rynkiem pracy i kompetencjami przyszłości. 

Do zalet mikropoświadczeń należy to, że mogą być wykorzystywane zarówno w tradycyjnych formach kształcenia – w szkołach i na uczelniach – jak i w szerszym kontekście, dzięki czemu wspierają ideę uczenia się przez całe życie. Na świecie uczelnie tworzą tzw. cyfrowe paszporty, w których osoby uczące się gromadzą mikropoświadczenia i odznaki cyfrowe. Badania wskazują, że stosowanie takich systemów pozytywnie wpływa na motywację zewnętrzną, co z kolei prowadzi do budowania motywacji wewnętrznej – kluczowej dla dalszego rozwijania wiedzy i umiejętności. W swojej pracy akademickiej oraz w pracy z uczniami szkół średnich stosuję systemy umożliwiające uzyskiwanie cyfrowych poświadczeń nabytych kompetencji i mogę potwierdzić ich znaczący wpływ na motywację uczestników – przekonuje dr hab. Bogdan Księżopolski. 

Źródła:

1. Future of Jobs Report, https://reports.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_Report_2025.pdf
2. “A new future of work: The race to deploy AI and raise skills in Europe and beyond”, https://www.mckinsey.com/mgi/our-research/a-new-future-of-work-the-race-to-deploy-ai-and-raise-skills-in-europe-and-beyond
3. UNESCO, Working Group on Education: Digital Skills for Life and Work.