Lifelong learning to wybór, ale i konieczność

28.02.2025

Lifelong learning, czyli uczenie się przez całe życie, u swoich źródeł nie jest nową ideą. Jednak jej upowszechnianie jest obecnie jednym z najistotniejszych elementów polityki publicznej we większości państw świata, również w Polsce. Dlaczego uczenie się przez całe życie jest tak ważne, zarówno z punktu widzenia jednostki, jak i całych społeczeństw?

Czytaj dalej, a dowiesz się:

Uczenie się przez całe życie – co to jest i dlaczego jest ważne?
Lifelong learning – kiedy kształtowała się ta idea i jaka jest jej historia?
Uczenie się przez całe życie – jak jest wdrażane w Polsce?
Lifelong learning – jakie daje korzyści?

Lifelong learning – co to jest?

W coraz szybciej zmieniającym się świecie zdominowanym przez nowe technologie jeszcze bardziej niż kiedykolwiek rośnie rola edukacji. To, czego i w jaki sposób ludzie się uczą, ma ogromne znaczenie dla każdej jednostki, choćby dlatego, że pozwala jej nie zagubić się w pędzie za nowoczesnością. Jest również bardzo ważne dla całych społeczeństw, ponieważ poziom wykształcenia i kompetencje obywateli przekładają się na tempo rozwoju gospodarczego, a więc poziom życia w danym kraju.

W takiej rzeczywistości edukacja nie jest dłużej pojmowana jako nauka w szkole oraz na uczelni, która kończy się uzyskaniem świadectwa czy dyplomu. Uczenie się musi dziś trwać przez całe życie.

Lifelong learning to koncepcja, której promowaniem zajmują się najważniejsze organizacje międzynarodowe, m.in. UNESCO czy Komisja Europejska. Według niej człowiek uczy się na różnych etapach, w różnych warunkach i sytuacjach, a nieustanny rozwój, poszerzanie wiedzy i zdobywanie oraz rozwijanie umiejętności dają mu przewagę, zarówno na rynku pracy, jak i pozwalają na lepsze i bardziej satysfakcjonujące życie.

Lifelong learning dotyczy więc:

każdego etapu i rodzaju edukacji (formalnej, nieformalnej i pozaformalnej),
wszystkich grup wiekowych,
nauki w różnych miejscach, niekoniecznie w szkole czy na uczelni (również w domu, w muzeum, bibliotece, w środkach transportu, podczas wakacji czy realizacji pasji itd.),
najróżniejszych pobudek (niektórzy uczą się po to, by nieustannie poszerzać swoje horyzonty, inni po to, by zdobywać coraz wyższe stanowiska i zarabiać jak najwięcej – każdy powód do uczenia się jest dobry).

Uczenie się przez całe życie – dlaczego jest ważne?

Stosowanie idei lifelong learning w praktyce wiąże się z wieloma korzyściami, m.in.:

lepszą pozycją na rynku pracy,
większymi szansami na awans,
wyższymi zarobkami,
prostszą drogą do zmiany zawodowej,
możliwością wydłużenia aktywności zawodowej,
mniejszym ryzykiem na pozostanie w tyle w związku z tempem rozwoju nowych technologii,
większym zadowoleniem z życia wynikającym z rozwijania pasji i zainteresowań,
opóźnieniem starzenia się mózgu, dzięki ciągłej aktywności.

Uczenie się przez całe życie to jednak nie tylko korzyści dla jednostki, lecz także dla całych społeczeństw. Wśród najważniejszych można wymienić:

wyższy poziom kompetencji pracowników różnych branż,
elastyczność pracowników, którzy są chętni do podnoszenia kwalifikacji, zdobywania nowych, przebranżowienia itd.,
szybszy rozwój gospodarczy i wyższy poziom życia,
kształtowanie społeczeństwa nadążającego za przemianami i korzystającego ze zdobyczy nowych technologii,
możliwość aktywizacji zawodowej wielu grup wiekowych (również seniorów),
większą świadomość społeczeństwa na temat m.in. zmian klimatycznych, zdrowia, konieczności weryfikacji źródeł wiedzy itd.

Lifelong learning – idea, która nie narodziła się wczoraj

Traktowanie nauki jako pewnego sposobu na życie wiąże się z indywidualnymi przekonaniami i potrzebami. Jednak konieczność ciągłego podnoszenia kompetencji osób dorosłych jest także ściśle powiązana z interesem całych społeczeństw. Stało się to widoczne na ogromną skalę już w czasach pierwszej rewolucji przemysłowej. Wraz z rozwojem ówczesnej technologii rosło zapotrzebowanie na coraz lepiej wykwalifikowanych pracowników. W 1798 roku w Nottingham otwarto pierwszą szkołę dla dorosłych, która miała kształcić osoby pracujące w zakładach przemysłowych. Jak piszą autorzy wstępu do monografii “Podstawy kształcenia ustawicznego od A do Z” to był właśnie początek tak zwanego kształcenia ustawicznego, dziś określanego mianem uczenia się przez całe życie.

To, czego konieczność dostrzegano już w XVIII wieku, zyskało podbudowę teoretyczną dopiero w latach 60. XX wieku. Druga połowa ubiegłego stulecia była czasem, gdy nazwano i opisano koncepcję lifelong learning, a jej szerzeniem zajęły się organizacje międzynarodowe. W raporcie z 1972 r. komisja powołana przez UNESCO napisała, że:

(…) każdy człowiek ma prawo do edukacji i powinien uczyć się przez całe swoje życie.

Jak obecnie wygląda kwestia upowszechniania idei lifelong learning na świecie? Przede wszystkim dla każdego kraju czy wspólnoty (np. UE) jest to jedna z najważniejszych kwestii z wielu punktów widzenia, w tym politycznego, gospodarczego czy społecznego. Potwierdza to choćby fakt, że w przyjętej przez wszystkie kraje ONZ Agendzie 2030, dokumencie stanowiącym strategię rozwoju świata do 2030 roku, wśród celów dotyczących zrównoważonego rozwoju znalazł się i ten dotyczący promowania tej koncepcji wśród obywateli wszystkich krajów.

Aby ów cel został zrealizowany, działania związane z upowszechnianiem uczenia się przez całe życie muszą zostać zintensyfikowane. To m.in. dlatego, że jak pokazuje raport UNESCO o stanie edukacji osób dorosłych na świecie (“Fifth Global Report on Adult Learning and Education”), w ⅓ krajów tylko niecały 1 proc. ludzi od 15. roku życia wzwyż korzysta z programów edukacyjnych. Co więcej, w opracowaniu zwrócono uwagę, że inwestycje w kształcenie i edukację w 57 proc. przebadanych krajów sięgają zaledwie 4 proc. wydatków.

Lifelong learning po polsku

Jak to wygląda w Polsce? Od lat bardzo intensywnie wdrażane są zalecenia unijne dotyczące promowania idei uczenia się przez całe życie. Zajmuje się tym m.in. Instytut Badań Edukacyjnych – Państwowy Instytut Badawczy, gdzie realizowane są projekty dotyczące Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji czy mikropoświadczeń.

Instytut Badań Edukacyjnych – Państwowy Instytut Badawczy od kilkunastu lat wspiera rozwój rozwiązań służących wdrażaniu idei uczenia się przez całe życie poprzez umożliwienie formalnego potwierdzania kompetencji zdobytych w różnych formach edukacji. Instytut jest zaangażowany w pomoc w opisywaniu kwalifikacji wolnorynkowych i wspiera proces ich włączania. W ostatnim czasie tworzy również założenia systemu mikropoświadczeń w Polsce, aby dzięki ich zastosowaniu wspomagać mobilność zawodową oraz dostosowanie kompetencji do dynamicznie zmieniających się potrzeb rynku pracy. Rozwija również narzędzia cyfrowe, które mogą być przydatne obywatelkom i obywatelom w identyfikowaniu swoich umiejętności i dokumentowaniu osiągnięć (Moja Walidacja, Moje Portoflio, Odznaka+). Dzięki tworzonym narzędziom IBE – PIB zapewnia też dostęp do informacji o kwalifikacjach uznawanych na rynku pracy, ułatwiając pracownikom oraz pracodawcom poruszanie się po systemie kształcenia i rozwoju zawodowego – mówi Joanna Felczak, ekspertka kluczowa ds. rozwoju oprogramowania i zastępczyni lidera w projekcie “Mikropoświadczenia – pilotaż nowego rozwiązania wspierającego uczenie się przez całe życie”.

Z drugiej strony, jak wynika np. raportu z 2023 r. “Uwarunkowania uczenia się w dorosłości” nieco ponad połowa obywateli Polski deklaruje chęć lub aktywnie uczestniczy w różnych formach dokształcania się, głównie w sposób nieformalny. To dobry znak, choć z punktu widzenia społeczno-gospodarczego można stwierdzić, że tylko połowa dorosłych Polaków chce się uczyć.

W obliczu globalnych przemian, m.in. nowych warunków funkcjonowania na rynku pracy, znikania niektórych zawodów i powstawania nowych, wymogu posiadania kwalifikacji związanych z rozwojem technologicznym, konieczności pracy osób starszych, uczenie się przez całe życie powinno dotyczyć wszystkich, a nie tylko połowy społeczeństwa.

Źródła:

Lifelong learning – co to jest?

Uczenie się przez całe życie – dlaczego jest ważne?

Lifelong learning – idea, która nie narodziła się wczoraj

Lifelong learning po polsku

Aplikacja Odznaka+