W ocenie firmy doradczej McKinsey, nawet 375 milionów pracowników na całym świecie będzie musiało do 2030 roku albo podnieść swoje kwalifikacje, albo zdobyć nowe. Głębokie przemiany na europejskim rynku pracy oraz transformacje społeczna i technologiczna stworzyły potrzebę wprowadzenia bardziej elastycznych form kształcenia, możliwości poszerzania i zdobywania wiedzy i umiejętności jako elementu uczenia się przez całe życie.

Mikropoświadczenia jako potwierdzenie wyników w nauce osiągniętych w ramach krótkiego doświadczenia edukacyjnego – kursu lub szkolenia – stały się jednym z 12 punktów Europejskiego programu na rzecz umiejętności (European Skills Agenda). To kluczowy element wizji Komisji Europejskiej dotyczącej utworzenia europejskiego obszaru edukacji do 2025 r. O specyfice mikropoświadczeń, o ich roli oraz możliwościach wykorzystania w przestrzeni polskiej edukacji i wspierającym tę inicjatywę projekcie Instytutu Badań Edukacyjnych opowiada jego lider, Michał Nowakowski. 

Microcredentials.pl: Od lat budujesz w przestrzeni publicznej obraz mikropoświadczeń jako narzędzia jakościowego potwierdzania rozwoju kompetencji w procesie uczenia się. Dzisiaj te zainteresowania zyskały realne możliwości wdrożenia dzięki projektowi, którym kierujesz w Instytucie Badań Edukacyjnych. Jak z Twojej perspektywy zmieniło się na przestrzeni lat postrzeganie problematyki związanej z mikropoświadczeniami? 

Michał Nowakowski: Z ideą mikropoświadczeń zetknąłem się po raz pierwszy w 2014 r. Dziś przyznaję to z pewnym zakłopotaniem – byłem wtedy do niej nastawiony sceptycznie. Wynikało to głównie z mojej, dość powierzchownej, oceny ich rzeczywistego potencjału. Zwyciężyła jednak skłonność do ostatecznego wyrabiania sobie opinii na dany temat po jego dogłębnym zbadaniu. Z perspektywy 10 lat zajmowania się mikropoświadczeniami widzę już wyraźnie, że najbardziej sceptyczne wobec nich są te osoby, które nie poświęciły czasu, by je zrozumieć. Zgłębienie tego tematu pozwala dostrzec, w czym drzemie potencjał mikropoświadczeń oraz to, że mogą one mieć wpływ na wszystkie dziedziny naszego życia. Ów potencjał to między innymi: rozwijanie swoich umiejętności w zgodzie ze swoim doświadczeniem i swoimi potrzebami, zdobywanie wartościowych potwierdzeń umiejętności potrzebnych na rynku pracy, możliwość umiejscowienia swoich osiągnięć edukacyjnych w ścieżkach rozwoju, co ułatwia śledzenie postępu, zarówno osobistego, jak i zawodowego. To także etapowe zdobywanie i potwierdzanie swoich umiejętności, wykorzystanie cyfrowych mikropoświadczeń do tworzenia cyfrowych CV i, co bardzo ważne, motywowanie – wyniki badań potwierdzają, że mikropoświadczenia mają ogromny potencjał motywacyjny, mogą przeciwdziałać występowaniu zjawiska drop-outu na kursach (czyli ich porzucania, rezygnacji z nich), ułatwiają też podejmowanie nauki po przerwie. Mikropoświadczenia zebrane w jednym miejscu, w formie cyfrowej, np. za pomocą aplikacji, pokazują posiadaczowi, co już umie, a to stanowi bardzo pozytywny bodziec do podjęcia dalszej pracy nad sobą.

Dziś wiele osób zajmujących się edukacją wierzy w to, że mikropoświadczenia są jej przyszłością. Nic więc dziwnego, że to właśnie Instytut Badań Edukacyjnych, który od lat bada trendy związane z tym obszarem, działa na styku edukacji i rynku pracy oraz wspiera rozwój umiejętności, prowadzi projekt związany z tworzeniem standardów mikropoświadczeń w Polsce. Opracowujemy i testujemy narzędzia do ich wydawania oraz gromadzenia, a także zajmujemy się upowszechnianiem zarówno idei jak i wspomnianego narzędzia. Jest nim stworzona przez nas, pierwsza w Polsce, publiczna i bezpłatna aplikacja Odznaka+.  

Microcredentials.pl: Projekt “Mikropoświadczenia – pilotaż nowego rozwiązania wspierającego uczenie się przez całe życie” realizowany przez IBE od października 2023 roku wyróżnia się skalą. Nasze inicjatywy związane z mikropoświadczeniami są w Europie i na świecie dostrzegane. W czym tkwi siła prowadzonego przez Ciebie projektu?

Michał Nowakowski: Powiem o dwóch aspektach, które są  niezwykle istotne. Obydwa pokazują naszą unikalność na arenie międzynarodowej. Po pierwsze, nasz projekt jest jednym z niewielu na świecie rozwijanych na taką skalę w domenie publicznej. Na przykład  w USA czy w Kanadzie to firmy prywatne zajmują się dostarczaniem rozwiązań cyfrowych do wydawania, przechowywania i udostępniania mikropoświadczeń. W Holandii i Irlandii, podobnie jak u nas, projekty dotyczące mikropoświadczeń powstają również w domenach publicznych jednak w porównaniu z nami nie prowadzą tak obszernych pilotaży. My od samego początku kierujemy efekty naszej pracy do wszystkich, zarówno do uczelni, szkół, firm, jak i do poszczególnych osób zainteresowanych poświadczaniem swoich umiejętności. 

Po drugie, nasz projekt to cztery zespoły ekspertów odpowiadających za poszczególne obszary. Dzięki temu zajmujemy się zagadnieniem mikropoświadczeń do a do z. Pierwsza grupa specjalistów zajmuje się opracowywaniem standardów wydawania mikropoświadczeń, co ma zagwarantować ich najwyższą jakość. Drugi zespół ekspertów prowadzi pilotaże, a więc nawiązuje współpracę z różnymi instytucjami, które testują nasze rozwiązania i dzielą się z nami uwagami na ich temat. Trzecia grupa pracuje nad udoskonalaniem naszego innowacyjnego narzędzia do wydawania i gromadzenia poświadczeń cyfrowych, czyli aplikacją Odznaka+. Czwarty zespół ekspertów opiekuje się komunikacją na temat mikropoświadczeń i ich roli w różnych dziedzinach życia. Oznacza to, że zajmujemy się każdym aspektem wdrażania mikropoświadczeń w Polsce, nie tylko ich badaniem czy wydawaniem.

Microcredentials.pl: Komisja Europejska przewiduje, że do 2030 roku kilkadziesiąt milionów Europejek i Europejczyków zdobędzie mikropoświadczenia. McKinsey mówi nawet o konieczności podniesienia kwalifikacji przez ponad 300 milionów pracowników. Pilotaż IBE kładzie jednak nacisk tylko na obszar ICT. Dlaczego?

Michał Nowakowski: Nasze aspiracje są duże, ponieważ zdajemy sobie sprawę z potencjału, jaki mają mikropoświadczenia, szczególnie cyfrowe, w niemal wszystkich dziedzinach życia. W Stanach Zjednoczonych działa prawie 60 tysięcy wydawców ponad miliona różnych mikropoświadczeń. Z lektury badań jednej z największych platform certyfikacyjnych w USA, Accredible, wynika, że w tylko w pierwszej połowie 2022 roku 1700 organizacji wystawiło 1,7 mln cyfrowych poświadczeń. Może nie od razu na taką skalę, ale nas również czeka ogromne wyzwanie. W szerszej perspektywie – do tego dążymy – mikropoświadczenia staną się dostępne dla wszystkich. Natomiast na etapie opracowywania standardów, pilotażu, testowania narzędzi itd. należało skupić się na konkretnej grupie. Branża ICT jest pod wieloma względami dla nas idealna, choćby dlatego, że tam obawa przed cyfrowymi narzędziami i używaniem technologii nie istnieje. Bardzo cenimy sobie tę współpracę, bo daje nam ona bardzo duże możliwości sprawdzenia tego, czy to, nad czym pracujemy, po prostu działa. W przyszłości rozszerzymy nasz projekt o kolejne branże, na razie jednak nie mogę zdradzić jakie. 

Microcredentials.pl: Przedstawiony przez Ciebie obraz projektu sugeruje, że w nadchodzących miesiącach możemy spodziewać się wielu istotnych działań, które będą miały kluczowy wpływ na osiągnięcie jego kolejnych celów. Czego możemy się spodziewać?

Michał Nowakowski: Po pierwsze, na przełomie września i października zakończy się pierwsza faza pilotażu. Zbiegnie się to w czasie z tym, że w naszej aplikacji Odznaka+ stanie się możliwe wydawanie mikropoświadczeń cyfrowych, a nie tylko – jak było dotychczas – cyfrowych odznak. Uczestnicy pilotażu będą mogli dzięki temu wydać swoje pierwsze mikropoświadczenia, co będzie stanowiło zwieńczenie tej części naszej współpracy. Będzie to też materiał do prowadzenia badań, m.in. z zastosowaniem metody wywiadów kwestionariuszowych, które pomogą nam ustalić, co w procesie tworzenia i wydawania mikropoświadczeń chcieliby zmienić, usprawnić itd. Wraz z zakończeniem pierwszej fazy pilotażu rozpocznie się drugi etap, do którego dołączy kilkanaście nowych podmiotów z różnych branż, m.in. uczelnie, fundacje, firmy, jednostki samorządowe.

Po drugie, w naszej aplikacji pojawiło się zupełnie nowe rozwiązanie związane z tworzeniem ścieżek rozwoju. Dzięki nim wydawcy mogą układać, a użytkownicy subskrybować, ścieżki edukacyjne lub kompetencyjne. Każda z nich zbudowana jest z konkretnych poświadczeń – mikropoświadczeń lub odznak cyfrowych – tworzących razem przyrostową mapę umiejętności. W najnowszym wydaniu aplikacji zrezygnowaliśmy z mechanizmu swobodnego obszaru roboczego na rzecz wystandaryzowanego, hierarchicznego drzewa. W każdej ścieżce zastosowano wspólne rozwiązania UI (User Interface, czyli wszystkie elementy graficzne, które pomagają w komunikacji pomiędzy użytkownikiem a aplikacją), dzięki czemu użytkownicy szybko uczą się je czytać i nawigować. Możliwości zwijania gałęzi drzewa, zmiany prezentacji danych czy powiększania i pomniejszania pozwalają na skupienie się na interesującej nas części, natomiast intuicyjna obsługa “drag and drop” zapewnia wydawcom wygodę i łatwość budowania ścieżek.

Po trzecie, czeka nas wiele istotnych wydarzeń związanych z upowszechnianiem mikropoświadczeń. W październiku odbędzie się spotkanie “Mikropoświadczenia dla wszystkich – strategia rozwoju”, w którym wezmą udział przedstawiciele ministerstw, uczelni wyższych, organizacji związanych z edukacją oraz organizacji pozarządowych. Jego celem jest omówienie tego, co już udało nam się zrobić, a co planujemy zrobić w kolejnych miesiącach, a przede wszystkim wypracowanie długofalowej strategii rozwoju mikropoświadczeń w Polsce. Wielkimi krokami zbliża się też organizowana przez nas konferencja międzynarodowa, na którą przyjadą przedstawiciele wielu organizacji z różnych zakątków świata. 

Warto przy okazji wspomnieć, że choć w Polsce mikropoświadczenia dopiero stają się coraz szerzej omawianym tematem, to na świecie są już dobrze znane i dużym sukcesem naszego projektu jest to, że nawet w tych krajach, gdzie są już bardzo zaawansowane systemy związane z ich wydawaniem, nasz projekt wzbudza zainteresowanie. Prowadzone przez nas profile w mediach społecznościowych obserwują ludzie z pięciu kontynentów, odzywają się do nas przedstawiciele różnych organizacji z całego świata, zgłaszają chęć udziału w organizowanym przez nas wydarzeniu, nawiązania kontaktów i wymiany doświadczeń. To świadczy nie tylko o tym, że projekt działa, lecz także o tym, że potencjał mikropoświadczeń jest przynajmniej tak duży, jeśli nie większy, niż nasze aspiracje, o których wspominałem wcześniej.

* Instytut Badań Edukacyjnych od 2023 roku realizuje projekt “Mikropoświadczenia – pilotaż nowego rozwiązania wspierającego uczenie się przez całe życie” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego (FERS)

* Michał Nowakowski – lider rozwoju oprogramowania w projekcie “Mikropoświadczenia – pilotaż nowego rozwiązania wspierającego uczenie się przez całe życie” prowadzonym w Instytucie Badań Edukacyjnych. Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Wrocławskim, studiował na Universidad da Coruna w Hiszpanii. Specjalizuje się w rozwoju kompetencji w miejscu pracy, mikropoświadczeń i wykorzystaniu nowych technologii w edukacji. Od 10 lat prowadzi szkolenia na temat zarządzania, przywództwa i motywacji w miejscu pracy. Pracował jako menadżer i ekspert w wielu projektach krajowych i międzynarodowych. Członek Rady Programowej Fundacji Forum Inteligentnego Rozwoju, Ekspert Fundacji Platforma Przemysłu Przyszłości oraz Zespołu ds. mikrokwalifikacji w obszarze szkolnictwa wyższego Ministra Edukacji i Nauki. W 2022 r. został wyróżniony przez Ministra Klimatu i Środowiska za wkład w rozwój gospodarki wodorowej w Polsce. Laureat Listy 100 Szerokiego Porozumienia na Rzecz Umiejętności Cyfrowych w Polsce w edycji za 2023 rok.